Prinsjesdag

Derde dinsdag

Afgelopen week stond in het teken van Prinsjesdag, en dus was er aandacht voort een koets, de Miljoenennota en natuurlijk hoedjes. Niemand die dat over het hoofd heeft gezien. Met de verkiezingen van maart 2017 in het vooruitzicht betekende deze Prinsjesdag tevens de laatste begroting van het huidige kabinet. Over het algemeen brengt deze dag zowel iets positiefs als iets negatiefs, en egoïstisch als ik ook soms ben, heb ik vanzelfsprekend wel al even gekeken naar datgene wat betrekking heeft op mijn eigen situatie. Tegelijkertijd vroeg ik me ook af waarom Prinsjesdag nu juist Prinsjesdag heet? Waar staat deze dag nu eigenlijk precies voor?

Derde dinsdag in september

De derde dinsdag in september was dit jaar weer een bijzondere dag. Niet alleen omdat ik op die dag jarig was, maar ook omdat het Prinsjesdag was. De naam Prinsjesdag wordt al eeuwen gebruikt en gaat terug naar de tijd van Willem V (1748 - 1806) die om zijn verjaardag te vieren zichzelf met zijn kinderen (Prinsjes) gewillig door een vrolijke menigte liet toejuichen. Er waren heel vroeger trouwens vaker Prinsjesdagen. Aanhangers van het huis Oranje gebruikten de term Prinsjesdag namelijk voor alles wat men maar kon vieren en herleiden naar de Oranjes. Zo werd geprobeerd om zo veel mogelijk sympathie voor het huis Oranje te kweken.

Prinsjesdag viel niet altijd op de derde dinsdag in september. Ooit was het namelijk op een maandag in november. Alleen dat gaf op den duur wat problemen. Omdat november aan het einde van het jaar valt, was er onvoldoende tijd om al die plannen gereed te krijgen voor aanvang van het nieuwe parlementaire jaar. En die maandag dan? Reizen in die tijd duurde soms lang. Om te voorkomen dat ministers al op zondag van huis moesten vertrekken, is Prinsjesdag dan ook verschoven; naar de derde dinsdag in september dus.

Miljoenennota
Een belangrijk onderdeel van Prinsjesdag is de troonrede, welke met het ontstaan van ons Koninkrijk in 1815 werd geïntroduceerd. Aanvankelijk maakte het staatshoofd nog meerjarige plannen bekend, maar langzaam maar zeker werden die plannen ingekort tot een horizon van een jaar. Vandaag de dag lijkt soms een jaar vooruit plannen al ingewikkeld.

Prinsjesdag inclusief begroting in de huidige vorm bestaat sinds 1930. Omdat de koning de troonrede voorleest, en met veel pracht en praal zijn opwachting maakt, is de term Prinsjesdag nog altijd gerechtvaardigd. De gouden koets is dan wel even niet beschikbaar, maar dat laat niet onverlet dat republikeinen het nakijken hebben op deze dag. En dat de Miljoenennota inmiddels een Miljardennota is moeten we maar even door de vingers zien. Maar wat stond er nu ook alweer in die nota?

Huishoudboekje
Voor de overheid zijn enkele zaken van groot belang. Duurzame economische groei is daar één van. Een andere pijler is het huishoudboekje, dat voor iedereen - burger en overheid - op orde moet zijn. Het gaat weer de goede kant op, maar critici zullen stellen dat de stand van de wereldeconomie die kar heeft getrokken en dat de groei niet zozeer een verdienste was van het Haagse beleid. Hoe dan ook, er is wel beleid nodig en dat gaat de burger op termijn zeker merken. De overheid verwacht namelijk van haar burgers dat zij steeds vaker zelfredzaam zijn. Een bommetje onder de verzorgingsstaat? Ik denk van wel. Eerlijk is eerlijk, er is best wel heel veel geregeld en al die regelingen kosten veel geld. Dat kan op bepaalde punten misschien best wel wat minder of anders.

Schatkist

Het gaat dus weer iets beter met onze economie en de geluiden uit Den Haag zijn dan ook overwegend positief. Begin volgend jaar zijn er echter weer verkiezingen. Ik ben dan ook benieuwd hoeveel en hoe lang de gepresenteerde plannen houdbaar blijven. Want ondanks alles heeft ook de schatkist een bodem en net als voor burgers geldt, zal ook de overheid moeten reserveren. Zeker nu de rente nog laag is, want wanneer die stijgt, worden de staatsleningen natuurlijk weer veel duurder.

Ambitieuze doelstelling
Wat ook steeds duurder wordt voor de samenleving zijn onze pensioenen. Er is de laatste vijftig jaar wel erg veel gespaard - de pensioenpotten zitten inmiddels overvol -, maar de meesten moeten ook nog met pensioen. Het huidige pensioenstelsel is in mijn ogen dan ook onhoudbaar. Het is zeer de vraag of er straks voldoende middelen zijn om al die beloofde uitkering en AOW te kunnen uitbetalen. Of de uitkeringen worden kleiner of er moet eerst weer meer worden ingelegd. Enige zelfredzaamheid zal ook op dit punt - al in de nabije toekomst - worden gevraagd, zo verwacht ik.

Een ander delicaat punt is ons klimaat. Nederland heeft een ambitieuze doelstelling om in 2050 zoveel mogelijk volledig duurzaam energie op te wekken. Voor het zover is moet het in 2023 overigens al 16% zijn en daar zijn we nog lang niet. Die ambitieuze doelstelling kan alleen maar worden behaald als de overheid investeert. En daar is veel geld voor nodig. Denk nog even aan de bodem van die schatkist en bedenk dan vervolgens wie die rekening straks krijgt gepresenteerd. Tegelijkertijd is nietsdoen natuurlijk ondenkbaar, maar wat krijgt de burger daar voor terug?

Samenwerking en stabiliteit
Nadat de belastingtarieven vorig jaar iets zijn verlaagd, gaan deze volgend jaar voor de meesten weer licht omhoog. Zo komt er o.a. extra geld vrij voor kinderopvang. Op het gebied van pensioenen voor ondernemers verandert er iets belangrijks. Zij mogen vanaf volgend jaar namelijk geen pensioen meer opbouwen binnen hun onderneming. Een aderlating voor sommigen die hierdoor nu al iets meer belasting moeten afdragen. Ondanks alles zal de koopkracht voor iedereen wel verbeteren. Verder wordt vanaf 2017 de schenkingsvrijstelling weer verruimd naar € 100.000,-.Voor sommige starters op de woningmarkt erg fijn, vooral ook omdat bij het kopen van een woning tegenwoordig wat eigen geld moet worden meegenomen. En toch schaar ik deze zaken nog onder de categorie luxeproblemen.

Als gevolg van politieke instabiliteit in het Midden-Oosten is een grote stroom van vluchtelingen op gang gekomen. Dit is wat je noemt niet bepaald een luxeprobleem, want de uitdaging die dat nog met zich mee gaat brengen is vermoedelijk van veel grotere orde dan nu kan worden overzien. In ieder geval is het wel duidelijk dat stabiliteit benodigd is om dit probleem het hoofd te bieden. Ondanks het onlangs gesloten akkoord met Turkije blijft dit volgens mij dé grote uitdaging voor Europa, en dus ook voor Nederland waar men soms elkaar de spreekwoordelijke tent uitvecht. En waar verdergaande samenwerking genoodzaakt lijkt, valt mij op dat zoiets als Brexit soms als iets positiefs wordt beschouwd. Maar ik geloof niet dat een verdeeld Europa al die problemen gaat oplossen. Alles bij elkaar betekent dit dus waarschijnlijk meer samenwerken om zo vaker de gemaakte afspraken te herijken. Want zoals de koning al tijdens zijn troonrede zei: 'Nederland is een sterk land in een instabiele wereld.' Op naar de verkiezingen dan maar!

Whisky en sigaren

Whisky

Zoals een enkeling wellicht weet houd ik op zijn tijd van een goed glas whisky. Maar niet alleen de smaak ervan vind ik interessant. Mijn nieuwsgierigheid wordt pas echt bevredigd wanneer ik wat achtergrondinformatie heb van datgene wat ik aan het drinken ben. Whisky is er in oneindig veel geuren, kleuren en smaken en omdat er nu eenmaal veel te proeven is, is er ook veel te leren. Proeven en leren gaan wat mij betreft hier dus hand in hand. Daarbij is het hanteren van de juiste volgorde van die twee zaken natuurlijk wel essentieel. Eerst veel proeven bevordert namelijk het leren voor geen meter.

Schotland

Wanneer iemand over whisky begon, dacht ik altijd direct aan Schotland. En Schotland is waarschijnlijk ook de bakermat. Maar op veel plekken ter wereld wordt tegenwoordig whisky geproduceerd. In Nederland dus ook. De serie whisky's onder de naam Millstone zijn zeker de moeite waard. De whisky's uit Japan daarentegen zijn bijna niet van hun Schotse neefjes te onderscheiden. In Amerika wordt zo niet nog driftiger gedistilleerd, maar noemt men het vaak bourbon, waarvan de basisgrondstof overigens minimaal 51% maïs moet zijn.

Hoe wordt whisky nou gemaakt?
De basis voor whisky kan dus maïs zijn, maar gerst vormt nog vaker de basis. Het proces start met het verwarmen van de basisgrondstof. Dit doet men door de gerst uit te spreiden over de moutvloer waaronder turf of een andere brandstof wordt verbrand. Het type brandstof bepaalt deels al de smaak van de uiteindelijke whisky. Wanneer bijvoorbeeld turf wordt gebruikt - wat rond distilleerderijen in de buurt van eilanden of de kust te vinden is - dan trekt die specifieke rook namelijk in de gerst. Net als bij mensen wordt er zo al op jonge leeftijd een basis gelegd voor een nieuw authentiek karakter. Zeker iets om rekening mee te houden wanneer je kiest welke whisky je wilt drinken.

Moutvloer

En dan verder?
Door het verwarmen van de grondstof gaat deze ontkiemen en hierdoor worden suikers aangemaakt. Suikers helpen bij de omzetting naar alcohol. Daarna wordt de gerst met water vermengd en gedistilleerd. Dit proces van distilleren wordt vervolgens een keer herhaald. In Ierland distilleert men zelfs drie keer wat doorgaans een zachtere whiskey oplevert. (Goed gezien; in Ierland, en ook in Amerika, schrijft men whiskey, met extra e).
Na het proces van distilleren is er spirit ontstaan. Een dan nog heldere drank met zeer hoog alcoholpercentage en wanneer je slokdarm je lief is, dus nog niet echt geschikt voor consumptie.

Rijpen op eiken vaten
Na het distillatieproces wordt de spirit overgedaan in eikenhouten vaten waarna de rijping begint. Er worden verschillende soorten eik gebruikt die op hun beurt ook weer hun eigen smaak afgeven. Zo staat Amerikaanse eik erom bekend vanilline af te geven wat een beetje de smaak van - logisch - vanille geeft aan de spirit. Amerikaans eik wordt wereldwijd het meest gebruikt, maar in Schotland gebruikt men meestal Europees eik. Soms gebruikt men vaten waar eerder sherry in heeft gerijpt. Deze vaten geven dan niet alleen een typische smaak, maar kleuren de spirit doorgaans ook donkerder.

Van het vat in de fles
Na minimaal drie jaar mag de drank officieel whisky worden genoemd en zou het onder die naam kunnen worden gebotteld, maar vaak wordt daar nog even mee gewacht. Meestal geldt; hoe langer gerijpt, des te exclusiever en duurder de whisky. De betere soorten kennen dan ook een veel langere rijping op het vat waarbij 10 of 12 jaar voorkomt, maar waar langer zeker geen uitzondering is.

Whisky moet minimaal 40% alcohol bevatten. Wanneer de drank in de fles gaat wordt dit dan ook gemeten. Er wordt water toegevoegd om de whisky naar een gewenst alcoholpercentage terug te brengen. Overigens komen hogere alcoholpercentages gewoon voor. Ooit heb ik eens geprobeerd om een whisky van 59% puur te drinken. De desbetreffende whisky was afkomstig uit Zwitserland en heette waarschijnlijk niet voor niets Old Bear. Die geluiden die je dan produceert...Dat was dus eens en nooit weer, maar wel onvergetelijk.

Proeverij

Het heeft even geduurd voordat ik whisky ben gaan waarderen. Voordat ik mijn vrouw leerde kennen, had ik er nog niet veel mee. Voor de duidelijkheid; Mijn vrouw is niet dé reden dat ik ben begonnen. Mijn schoonvader daarentegen wel. Hij heeft me een beetje wegwijs gemaakt in wat er zoal te koop is op whiskygebied. Mijn eigen nieuwsgierigheid deed de rest. Voor die tijd dronk ik ook al eens een glaasje, maar dat drinken had meer weg van misbruik. Later leerde ik dus dat er veel meer bestond dan Johny Walker, Famous Grouse of Jack Daniel's.

Inmiddels organiseren we met een selecte club een paar keer per jaar een proeverij. Zo'n avond ziet er als volgt uit; Iedereen brengt een door hemzelf geselecteerde whisky mee. Vervolgens wordt er een kleine spreekbeurt gehouden. Er komt dus ook wat huiswerk bij kijken, want we willen weten wat we drinken en waarom. De uitslovers verzorgen tevens een hapje ter begeleiding, maar het gaat natuurlijk om de whisky. Zo valt er nog veel meer te melden. Wat te denken van bijvoorbeeld ijs in whisky? Of, wanneer moet er water bij? En met welk glas drink je whisky eigenlijk het lekkerst? Een volgende keer zal ik wat anekdotes uit de boeken doen, want neem van mij aan, tijdens dergelijke avonden ontstaan altijd leuke gesprekken. Nog zo'n leuke bijwerking van whisky proeven. En dan heb ik het nog niet over sigaren gehad, maar ook daar kom ik nog wel eens op terug.