Prinsjesdag

Derde dinsdag

Afgelopen week stond in het teken van Prinsjesdag, en dus was er aandacht voort een koets, de Miljoenennota en natuurlijk hoedjes. Niemand die dat over het hoofd heeft gezien. Met de verkiezingen van maart 2017 in het vooruitzicht betekende deze Prinsjesdag tevens de laatste begroting van het huidige kabinet. Over het algemeen brengt deze dag zowel iets positiefs als iets negatiefs, en egoïstisch als ik ook soms ben, heb ik vanzelfsprekend wel al even gekeken naar datgene wat betrekking heeft op mijn eigen situatie. Tegelijkertijd vroeg ik me ook af waarom Prinsjesdag nu juist Prinsjesdag heet? Waar staat deze dag nu eigenlijk precies voor?

Derde dinsdag in september

De derde dinsdag in september was dit jaar weer een bijzondere dag. Niet alleen omdat ik op die dag jarig was, maar ook omdat het Prinsjesdag was. De naam Prinsjesdag wordt al eeuwen gebruikt en gaat terug naar de tijd van Willem V (1748 - 1806) die om zijn verjaardag te vieren zichzelf met zijn kinderen (Prinsjes) gewillig door een vrolijke menigte liet toejuichen. Er waren heel vroeger trouwens vaker Prinsjesdagen. Aanhangers van het huis Oranje gebruikten de term Prinsjesdag namelijk voor alles wat men maar kon vieren en herleiden naar de Oranjes. Zo werd geprobeerd om zo veel mogelijk sympathie voor het huis Oranje te kweken.

Prinsjesdag viel niet altijd op de derde dinsdag in september. Ooit was het namelijk op een maandag in november. Alleen dat gaf op den duur wat problemen. Omdat november aan het einde van het jaar valt, was er onvoldoende tijd om al die plannen gereed te krijgen voor aanvang van het nieuwe parlementaire jaar. En die maandag dan? Reizen in die tijd duurde soms lang. Om te voorkomen dat ministers al op zondag van huis moesten vertrekken, is Prinsjesdag dan ook verschoven; naar de derde dinsdag in september dus.

Miljoenennota
Een belangrijk onderdeel van Prinsjesdag is de troonrede, welke met het ontstaan van ons Koninkrijk in 1815 werd geïntroduceerd. Aanvankelijk maakte het staatshoofd nog meerjarige plannen bekend, maar langzaam maar zeker werden die plannen ingekort tot een horizon van een jaar. Vandaag de dag lijkt soms een jaar vooruit plannen al ingewikkeld.

Prinsjesdag inclusief begroting in de huidige vorm bestaat sinds 1930. Omdat de koning de troonrede voorleest, en met veel pracht en praal zijn opwachting maakt, is de term Prinsjesdag nog altijd gerechtvaardigd. De gouden koets is dan wel even niet beschikbaar, maar dat laat niet onverlet dat republikeinen het nakijken hebben op deze dag. En dat de Miljoenennota inmiddels een Miljardennota is moeten we maar even door de vingers zien. Maar wat stond er nu ook alweer in die nota?

Huishoudboekje
Voor de overheid zijn enkele zaken van groot belang. Duurzame economische groei is daar één van. Een andere pijler is het huishoudboekje, dat voor iedereen - burger en overheid - op orde moet zijn. Het gaat weer de goede kant op, maar critici zullen stellen dat de stand van de wereldeconomie die kar heeft getrokken en dat de groei niet zozeer een verdienste was van het Haagse beleid. Hoe dan ook, er is wel beleid nodig en dat gaat de burger op termijn zeker merken. De overheid verwacht namelijk van haar burgers dat zij steeds vaker zelfredzaam zijn. Een bommetje onder de verzorgingsstaat? Ik denk van wel. Eerlijk is eerlijk, er is best wel heel veel geregeld en al die regelingen kosten veel geld. Dat kan op bepaalde punten misschien best wel wat minder of anders.

Schatkist

Het gaat dus weer iets beter met onze economie en de geluiden uit Den Haag zijn dan ook overwegend positief. Begin volgend jaar zijn er echter weer verkiezingen. Ik ben dan ook benieuwd hoeveel en hoe lang de gepresenteerde plannen houdbaar blijven. Want ondanks alles heeft ook de schatkist een bodem en net als voor burgers geldt, zal ook de overheid moeten reserveren. Zeker nu de rente nog laag is, want wanneer die stijgt, worden de staatsleningen natuurlijk weer veel duurder.

Ambitieuze doelstelling
Wat ook steeds duurder wordt voor de samenleving zijn onze pensioenen. Er is de laatste vijftig jaar wel erg veel gespaard - de pensioenpotten zitten inmiddels overvol -, maar de meesten moeten ook nog met pensioen. Het huidige pensioenstelsel is in mijn ogen dan ook onhoudbaar. Het is zeer de vraag of er straks voldoende middelen zijn om al die beloofde uitkering en AOW te kunnen uitbetalen. Of de uitkeringen worden kleiner of er moet eerst weer meer worden ingelegd. Enige zelfredzaamheid zal ook op dit punt - al in de nabije toekomst - worden gevraagd, zo verwacht ik.

Een ander delicaat punt is ons klimaat. Nederland heeft een ambitieuze doelstelling om in 2050 zoveel mogelijk volledig duurzaam energie op te wekken. Voor het zover is moet het in 2023 overigens al 16% zijn en daar zijn we nog lang niet. Die ambitieuze doelstelling kan alleen maar worden behaald als de overheid investeert. En daar is veel geld voor nodig. Denk nog even aan de bodem van die schatkist en bedenk dan vervolgens wie die rekening straks krijgt gepresenteerd. Tegelijkertijd is nietsdoen natuurlijk ondenkbaar, maar wat krijgt de burger daar voor terug?

Samenwerking en stabiliteit
Nadat de belastingtarieven vorig jaar iets zijn verlaagd, gaan deze volgend jaar voor de meesten weer licht omhoog. Zo komt er o.a. extra geld vrij voor kinderopvang. Op het gebied van pensioenen voor ondernemers verandert er iets belangrijks. Zij mogen vanaf volgend jaar namelijk geen pensioen meer opbouwen binnen hun onderneming. Een aderlating voor sommigen die hierdoor nu al iets meer belasting moeten afdragen. Ondanks alles zal de koopkracht voor iedereen wel verbeteren. Verder wordt vanaf 2017 de schenkingsvrijstelling weer verruimd naar € 100.000,-.Voor sommige starters op de woningmarkt erg fijn, vooral ook omdat bij het kopen van een woning tegenwoordig wat eigen geld moet worden meegenomen. En toch schaar ik deze zaken nog onder de categorie luxeproblemen.

Als gevolg van politieke instabiliteit in het Midden-Oosten is een grote stroom van vluchtelingen op gang gekomen. Dit is wat je noemt niet bepaald een luxeprobleem, want de uitdaging die dat nog met zich mee gaat brengen is vermoedelijk van veel grotere orde dan nu kan worden overzien. In ieder geval is het wel duidelijk dat stabiliteit benodigd is om dit probleem het hoofd te bieden. Ondanks het onlangs gesloten akkoord met Turkije blijft dit volgens mij dé grote uitdaging voor Europa, en dus ook voor Nederland waar men soms elkaar de spreekwoordelijke tent uitvecht. En waar verdergaande samenwerking genoodzaakt lijkt, valt mij op dat zoiets als Brexit soms als iets positiefs wordt beschouwd. Maar ik geloof niet dat een verdeeld Europa al die problemen gaat oplossen. Alles bij elkaar betekent dit dus waarschijnlijk meer samenwerken om zo vaker de gemaakte afspraken te herijken. Want zoals de koning al tijdens zijn troonrede zei: 'Nederland is een sterk land in een instabiele wereld.' Op naar de verkiezingen dan maar!