Familienamen

Vaak vertelt een achternaam ons iets over het verleden. Er wordt wel eens beweerd, dat Napoleon de achternaam heeft ingevoerd, maar dit is beslist een fabel. Achternamen komen al eeuwen voor. Wat Napoleon wel heeft gedaan is het verplicht stellen van het registreren van een familienaam. Een traditie die Koning Willem I heeft voortgezet nadat hij zichzelf in 1815 uitriep tot de eerste soevereine vorst van De Verenigde Nederlanden.

Oorsprong van mijn achternaam

Bij geboorte kun je de achternaam krijgen van zowel vader als moeder. Al eeuwen geleden waren het de kerken die begonnen met het vastleggen van die gegevens. Vanaf 1810 kwam hier verandering in, want toen besloot Napoleon over te gaan tot de 'Code Civil', een nieuw verplicht systeem zodat familienamen allemaal netjes werden geregistreerd.

In mijn geval heb ik de achternaam van mijn vader doorgekregen, zoals dat nog gebruikelijk was in die tijd. De naam Van der Meer is zeer waarschijnlijk ontleend aan het nabij gelegen Haarlemmermeer, wat tot halverwege de 19e eeuw nog gewoon een echt meer was, maar op last van Koning Willem I toch droog moest worden gemalen om zo een eind te maken aan de wateroverlast die de steden Amsterdam en Leiden in die tijd nogal eens geselden. Nog voor die droogmaking woonde er al families Van der Meer in de omgeving Roelofarendsveen en dat gaat ver terug. Al in de 17e eeuw woonde er een kaaskoper in De Kaag met de naam Van der Meer en onderzoek heeft mij opgeleverd dat ik daar van afstam.

Cornelis Hogenboom
(1865 - 1930)

Engel
Mijn beide oma’s, Wies en Barbara, – die als tweede bijzondere naam Engelina had, alsof men dat zo vlak na haar geboorte al kon weten – waren volle nichten van elkaar en beide Hogenboom genaamd. Hun vaders resp. Johannes Hogenboom (1891-1957) en Martinus Hogenboom (1896-1949) waren dus broers, beide verwekt bij Theodora Wassenburg (1870-1927) door mijn betovergrootvader Cornelis Hogenboom (1865-1930), hiernaast afgebeeld. De ietwat vermoeid maar ondeugend ogende Cornelis heeft dus een belangrijk aandeel in mijn familiegeschiedenis.

Rooms-Katholiek

Wanneer ik terugblik wordt duidelijk dat de oorsprong van de familienamen Hogenboom en Van der Meer beide hun oorsprong kennen in of rondom de gemeente Alkemade, en wat specifieker: vaak in Roelofarendsveen. De meeste bewoners van dit dorp waren Rooms-Katholiek, in tegenstelling tot het aangrenzende Oude Wetering waar andere stromingen voorkwamen en waar men toch – hoe bekrompen maar begrijpelijk – ook een beetje angstig naar keek. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de families Hogenboom en Van der Meer – beide overwegend Rooms-Katholiek –, in de geschiedenis vaker elkaars pad hebben gekruist in de zogeheten bloedlijn. Volkomen plausibel in een tijd waarin de wereld nog niet zo groot leek te zijn.

Gies Broesterhuizen
Maar hoe zit het nu met de familienaam Gies Broesterhuizen, zoals mijn moeders geboortenaam luidt? Afzonderlijk van elkaar komen de namen Broesterhuizen en Gies – soms iets anders gespeld – overigens wel vaker voor, maar samen vormt het een unieke combinatie. Wat bekend is, is dat mijn overgrootvader Johannes via Koninklijk besluit zijn geboortenaam Gies heeft laten wijzigen naar Gies Broesterhuizen. Hij is namelijk in zijn prille jeugd opgevoed door meneer Rhijn Broesterhuizen, nadat hij daar in Leiden door zijn moeder is achtergelaten en heeft lang gedacht dat hij Broesterhuizen heette.

Zijn besluit tot het wijzigen van zijn achternaam heeft mij ertoe aangezet om nader onderzoek te doen naar dat stuk van de familie geschiedenis. Een geschiedenis die mij terug gaat voeren naar Roelofarendsveen en Leiden aan het begin van de twintigste eeuw en verder terug het Duitsland ofwel Pruisen van de negentiende eeuw waar mijn familiegeschiedenis, althans van de tak Gies Broesterhuizen, lijkt te zijn aangevangen. Voldoende aanleiding om binnenkort weer eens op reis te gaan.